سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل بانام «ویژه‌های مشرق» شمارا در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم. در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.

**********

روزنامه‌های دوشنبه ۲۱ مهر در حالی چاپ و منتشر شد که عبور اقتصاد از شوک‌های منفی، حضور پرشور زائران در راهپیمایی اربعین و فرجام برجام در روزنامه‌های مختلف برجسته شده است.

بیانیه روز شنبه تروئیکای اروپایی سوژه همچنان سوژه داغ روزنامه‌ها محسوب می‌شود؛ دنیای اقتصاد با تیر «رمزگشایی از بیانیه تروئیکا» نوشته است:

صدور بیانیه تروئیکای اروپایی دو روز قبل از آغاز نشست فصلی شورای حکام می‌تواند این اجلاس را تحت‌الشعاع قرار دهد. پیش‌تر برخی روزنامه‌نگاران مطرح به نقل از منابع آگاه خبر داده بودند که این نشست منجر به صدور قطعنامه جدید علیه ایران نخواهد شد و مذاکرات احیای برجام می‌تواند از خوان اولیه آژانس به‌سلامت عبور کند. لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، عصر پنج‌شنبه ۱۷ شهریور از قول منابع خود نوشت که در جلسه آینده شورای حکام قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نمی‌شود. نورمن باوجودآنکه گزارش جدید آژانس را نگران‌کننده خوانده، اما گفته این تصمیم بر اساس تماس اخیر میان سران تروئیکای اروپایی و ایالات‌متحده گرفته‌شده است.

دنیای اقتصاد در ادامه گزارش خود نوشته است:

این بیانیه می‌تواند منجر به مانور بیشتر مدیرکل آژانس شده و قدری از سنگینی فشارها بر وی که در ماه‌های اخیر به اوج رسیده را کاهش دهد. این بیانیه همچنین می‌تواند امیدها برای یک راهکار میانی در بحث پادمان را از بین ببرد و امتیاز قابل توجهی به نفع مخالفان برجام و تغییر موازنه به سود آن‌ها تلقی شود. با تائیدات مکرر ایران بر حل مسائل پادمانی برای رسیدن به هرگونه توافق، هرگونه صدور قطعنامه یا بیانیه با لحن تندوتیز هم می‌تواند روند پیچیده کنونی را دشوارتر کرده و توافق را عملاً با بن‌بست مواجه کند.

روزنامه آرمان ملی برخلاف دیگر روزنامه اصلاح‌طلب اعتقاد دارد که هنوز کورسوی امید به برجام باقی است، این روزنامه در سرمقاله خود نوشته است:

هنوز نمی‌توان گفت که مذاکرات قطعاً شکست‌خورده و دیگر صورت نخواهد گرفت. برای اینکه گزینه بعدی یا پلان B دو طرف بسیار پرهزینه است و نهایتاً آمریکا و ایران نمی‌خواهند روابط و مسائل مربوط به پرونده هسته‌ای وارد آن مرحله شود. اگر مرحله احیای برجام صورت نگیرد، بلافاصله آمریکا با کمک اروپایی‌ها که با این بیانیه نشان دادند آمادگی زیادی دارند وارد یک اجماع جهانی می‌شوند که فعالیت هسته‌ای ایران را ازنظر صلح‌آمیز بودن کلاً زیر سؤال ببرند و به‌عنوان یک موضوع تهدید صلح و امنیت بین‌المللی مطرح کنند و درصورتی‌که در شورای امنیت موفق نشوند اقدامی انجام دهند قطعاً مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.

در ادامه سرمقاله این روزنامه اصلاح‌طلب آمده است:

ازاین‌رو به نظر می‌رسد طرفین ترجیح می‌دهند فعلاً وارد آن مرحله نشوند ازاین‌جهت شکست و پایان مذاکرات را اعلام نمی‌کنند. فشارهای دیپلماتیک و روحی و روانی به همدیگر وارد می‌کنند ولی هنوز شکست را قطعاً اعلام نخواهند کرد و مسیرهایی برای ادامه مذاکرات بازخواهند کرد.

روزنامه شرق نیز با تیتر «دومینوی برجام» به تحلیل فرجام برجام پرداخته و می‌نویسد:

بیانیه شنبه جاری تروئیکای اروپا عملا به شکنندگی فضای برجامی و گسل طرفین منجر شد. فرانسه، آلمان و انگلیس در بیانیه‌ای از خواسته ایران در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای مبنی بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقاتش درباره ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه سایت هسته‌ای را به پایان برساند، ابراز نارضایتی کرده و مدعی شدند این خواسته مذاکرات را به خطر می‌اندازد.

برخلاف سه روزنامه اصلاح‌طلب که همه امید خود را به برجام بسته‌اند، روزنامه ایران نوشته است که ایران بدون توافق نیز از تحریم عبور کرده و جبهه جدید تشکیل داده است.

روزنامه ایران دراین‌باره نوشته است:

از زمان انتخابات، دیدارهای رئیسی با هیئت‌های خارجی و فعالان سیاست خارجی در داخل کشور، نشان از تلاش او برای ایجاد و تقویت فرآیندهای دیپلماتیک داشت. این موضوع در اظهارات رئیسی و نخبگان سیاست خارجی درباره رویکرد جدید آن‌ها به سیاست خارجی و تداوم پایبندی ایران به اصول خود منعکس‌شده است؛ بنابراین روی کار آمدن رئیسی و به‌نوعی تغییر رویکرد ایران به منطقه و سیاست خارجی و عدم وابستگی به غرب، اهمیت موضوع را برای سایر کشورها و به‌ویژه روسیه روشن کرد. رئیسی در جریان مناظره‌های ریاست جمهوری بر اهمیت دیپلماسی اقتصادی با همسایگان ایران و ارتقای همگرایی منطقه‌ای تأکید کرد. چنین اهدافی باسیاست گسترده‌تر نگاه به شرق ایران برای گسترش روابط چندجانبه و دوجانبه با روسیه، چین، هند و جمهوری‌های آسیای مرکزی سازگار است.

روزنامه همشهری نیز در سرمقاله خود به بیانیه تروئیکای اروپایی واکنش نشان داده و می‌نویسد:

پس ‌از ۸ دور مذاکره ایران با طرف‌های غربی و بهانه‌تراشی‌های آن‌ها در طول این دوران و نقش تروئیکای اروپا در نقش «پلیس خوب یا بد» دیگر بر کسی پوشیده نیست که بیانیه روز شنبه ۳ کشور اروپایی دیکته ضد ایرانی آمریکا به اروپا بوده است. برخلاف ادعای رهبران اروپا که می‌گویند خواهان احیای برجام هستند، آن‌ها در عمل چشم به دهان آمریکا دوخته‌اند.

در ادامه این یادداشت آمده است:

 آمریکایی‌ها با توجه به انتخابات کنگره‌ای که پیشرو دارند، قدرت تصمیم‌گیری قاطع را نسبت به انجام توافق ندارند و این اظهارات سناتور «لیندسی گراهام» که گفته بود «من فکر نمی‌کنم احتمالی وجود داشته باشد که توافق قبل از انتخابات ما یا انتخابات اسرائیل که در اوایل نوامبر امسال برگزار خواهد شد اعلام شود، زیرا اعلام توافق با ایران به نفع فضای سیاسی آمریکا و اسرائیل در آستانه انتخابات نیست». با توجه به نگاه آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد طرف اروپایی عرض خود می‌برد و زحمت ما می‌دارد.

چرا روسیه عقب‌نشینی کرد؟

روزنامه خراسان به تحلیل میدانی جنگ در اوکراین پرداخته و می‌نویسد:

خرسون ازنظر استراتژیک برای هر دو طرف مهم است. کنترل شهر برای روسیه به این معنی است که بندر آنجا را کنترل می‌کند، از کانال آب شیرین که کریمه تحت اشغال روسیه را تغذیه می‌کند، محافظت می‌کند و به‌طور بالقوه می‌تواند به‌عنوان نقطه پرش برای هر حرکت آینده به سمت اودساو قطع کامل ارتباط دریایی اوکراین باشد. برای اوکراین، بازپس‌گیری خرسون، دروازه‌ای به سمت جنوب، به همان اندازه مهم است. این شهر یکی از اولین شهرهایی بود که روسیه در روزهای اولیه تهاجم همه‌جانبه خود در فوریه تصرف کرد. در این میان، نمی‌توان در تحولات جدید نقش سلاح‌های قوی‌تر را نادیده گرفت. پیشروی‌های اوکراین تا حدودی پس از دریافت تسلیحات پیچیده همچون توپ‌های هیمارس، موشک‌هایی با برد بیشتر و هواپیماهای بدون سرنشین با امکان شلیک دقیق و مؤثر، میسر شده است. اندیشکده بروکینگز در گزارشی نوشته که غربی‌ها در ابتدا کمی (برای کمک به اوکراین) مراقب بودند. نمی‌دانستند آیا پوتین درگیری را تشدید خواهد کرد یا خیر و همچنین مطمئن نبودند که آیا اوکراین می‌تواند ازآنچه ما برایش ارسال کرده‌ایم، استفاده کند یا خیر.

کار؛ کار انگلیسی‌هاست...

روزنامه جوان نیز در ستون ویژه‌های خود به یادداشت یک فعال اصلاح‌طلب واکنش نشان داده و نوشته است:

عباس عبدی یادداشتی با تیتر «مسئولیت برجام متوجه کیست؟» نوشته است او جواب این سؤال را هم داده است که مسئولیت برجام با رئیس‌جمهور است و بعد، با ارائه این تحلیل که تا یک ماه پیش، تقریباً احیای برجام قطعی شده بود. هم به لحاظ تحلیلی و هم به لحاظ شواهد و قرائن دستور هم داده‌شده بود که لشکر سایبری مقدمات تبلیغی را فراهم کند که چنین هم کردند. حتی تاریخ امضای توافق نیز به قولی معلوم شده بود.

به این موضوع می‌رسد که دل بستن به سراب زمستان سرد در اروپا باعث شده که طرف ایرانی توافق را به هم بزند: پرسش اصلی این است که از یک ماه پیش به این‌سو چه اتفاقی رخ داد که امیدها از امضای برجام زایل شد؟ هرچند هنوز از میان نرفته، ولی روشن است که یکی از دو طرف ماجرا زیر توافقات قبلی خود زده و قطعاً این‌ها مستند و مکتوب است و قابل‌انکار نیست. درهرصورت برجام یک توافقی است که حدود آن را قدرت طرفین و نه عدالت تعیین می‌کند. پس اگر توافق انجام نشد، باید مسئولیت تبعات ناشی از عدم انجام آن را پذیرا باشند. اگر به امید زمستان سرد نشسته‌اید، بدانید که سراب است و هدف آن تأخیر انداختن به امید لغو شدن است. مسئولیت اصلی این وضعیت نیز متوجه آقای رئیسی است، زیرا قدرت امضای برجام یا رد آن را در دست دارد.

جوان در ادامه نوشته است:

یعنی عبدی در ماجرای برهم خوردن توافق، کلاً مسئولیتی را متوجه طرف غربی نمی‌داند، گویی آن‌ها هیچ سنگی درراه توافق نینداخته‌اند، نه از نوع پادمانی و نه نپذیرفتن حذف سپاه از لیست گروه‌های تروریستی. شاید حتی مسئولیت خروج امریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری روحانی را متوجه رئیسی بدانند! از نگاه اصلاح‌طلبان، همیشه ایرانی‌ها مقصرند و غربی‌ها متعهد سر قول خود ایستاده‌اند!